Zakończył się pierwszy tydzień zajęć dla uczniów w ramach Warmińsko-Mazurskiego Uniwersytetu Młodego Odkrywcy. Odbyło się także jedno spotkanie dla Klubów Młodego Odkrywcy. Zainteresowanie jest ogromne, chętnych dużo więcej niż nasze obecne „moce przerobowe”. A przecież prowadzimy normalne zajęcia ze studentami i realizujemy inne projekty edukacyjne (np. „wypożycz sobie naukowca” – wyjazdy z wykładami do szkół całego regionu). Kolejne zajęcia przed nami.

Osobiście najbardziej mnie cieszy udział uczniów z tak zwanej prowincji. Muszą pokonać wiele kilometrów, by przyjechać na zajęcia do Kortowa. Jest to spory wysiłek organizacyjny także dla szkół. Widać duży zapał samych uczniów. I myślę, że to właśnie tam warto inwestować w kapitał naukowy. Uczniowie ze szkół olsztyńskich zawsze mają blisko do UWM. Im jest dużo łatwiej. Ale o nich nie zapominamy, dla nich też będą przygotowane spotkania i wykłady otwarte oraz wsparcie dla Klubów Młodego Odkrywcy.

Zasadniczym celem tego projektu jest popularyzacja wiedzy przyrodniczej (biologicznej) i budowanie kapitału naukowego wśród młodzieży z woj. warmińsko-mazurskiego oraz wzmocnienie istniejących (i powołanie nowych) Klubów Młodego Odkrywcy, poprzez bliski i bezpośredni kontakt z naukowcami i udział w zajęciach, odbywających się w laboratoriach uniwersyteckich. Drugim istotnym celem będzie również wypracowanie modelu trwałej współpracy naukowców z UWM z młodzieżą szkolną a w efekcie nauczycielami wokół Klubów Młodego Odkrywcy oraz znaczące wzmocnienie istniejącej już sieci Klubów Młodego Odkrywcy w woj. warmińsko-mazurskim. W części jest to projekt badawczy. Uczymy się efektywnych metod edukacyjnej współpracy ze szkołami i innymi instytucjami w kształceniu metod naukowych. Środowisko akademickie eksperymentuje na sobie. Bo taka jest istota uniwersytetu.

Zajęcia odbywają się będą w małych grupach (do 10 osób), w laboratoriach naukowych i salach Wydziału Biologii i Biotechnologii UWM w Olsztynie. Prowadzone są przez aktywnych naukowców, mających doświadczanie w pracy z dziećmi i młodzieżą szkolną. W ramach wolontariatu włączają się także studenci i doktoranci, co mnie osobiście bardzo cieszy. W dodatkowy sposób stwarzamy możliwości rozwoju także naszym studentom. Jak pokazują anonimowe ankiety wśród pracodawców wielu naszych absolwentów znajduje pracę w placówkach edukacyjnych. A przecież nie mamy specjalności nauczycielskiej na kierunku biologia czy biotechnologia…

Realizowane zajęcia na Warmińsko-Mazurskim Uniwersytecie Młodego Odkrywcy tematycznie nawiązują do aktualnych i rzeczywistych problemów naukowych lub wpisane są w fabułę historycznych odkryć naukowych. Cykl zajęć będzie ukazywał cały proces naukowy: od hipotezy, eksperymentów i obserwacji, aż po wyciąganie wniosków, pisanie sprawozdań oraz udział w szkolnej konferencji naukowej (komunikowanie rezultatów badań).

Koncepcja dydaktyczna oparta jest na modelu edukacji cyklicznej D. Kolba, podkreślającej rolę subiektywnego doświadczenia w procesie uczenia się (wiedza tworzona jest przez transformację doświadczenia): doświadczenie – obserwacja i refleksja – abstrakcyjna konceptualizacja – aktywne eksperymentowanie – działanie (zrób coś, pomyśl o tym, wyciągnij wnioski, zrób to inaczej). Takie podejście dobrze wpisuje się w metodę, stosowaną w Klubach Młodego Odkrywcy: obserwacja – dyskusja – eksperyment – wiedza – działanie. Duże znaczenie będzie miał bezpośredni i wielopłaszczyznowy kontakt z naukowcami (prowadzenie zajęć, konsultacje poza zajęciami, spotkania w szkole) aby młodzież mogła budować sobie realistyczne wyobrażenie o pracy naukowca. W ten sposób będzie wspierane budowanie kapitału naukowego wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Zajęcia adresowane są do uczniów ze szkoły podstawowej i gimnazjum (wiek 6-16 lat), głównie z okolic Olsztyna (szkoły wiejskie i z małych miejscowości). Środowiska te są w defaworyzowane w dostępie do ośrodków naukowych i mają mniejsze możliwości spotkania naukowców (wyobrażenia o nauce i pracy naukowców opierają się głównie o stereotypy telewizyjne i popkulturowe).

Wieś kojarzy się często z głęboką prowincją, miejscem dalekim od postępu naukowego, miejscem gdzie ludzie mają „pod górkę do szkoły” i żyją ma marginesie głównego życia kulturalnego, edukacyjnego a tym bardziej naukowego. Z kolei zawód naukowca kojarzy się z wielkim miastem, uniwersytetem i laboratorium wyposażonym w mikrospory, teleskopy, komputery i lasery. Ale w gospodarce opartej na wiedzy z badań naukowych „żyje” coraz więcej osób i to nie tylko na uniwersytetach czy instytutach PAN. Osób wykształconych z doktoratami jest coraz więcej wokół nas. Czy naukowiec może mieszkać na wsi lub wywodzić się z głębokiej prowincji, z miejsc gdzie nawet bociany zawracają a diabeł mówi dobranoc? Okazuje się że tak. Tak było w przeszłości i jest tak obecnie.

O Mikołaju Koperniku, tworzącym swoje dzieła w Olsztynie i Fromborku, zapewne każdy słyszał. Ale o tym, że w Ławicach koło Iławy urodził się Emil von Behring, bakteriolog uważany za twórcę immunologii oraz laureat pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie medycy pamiętają tylko nieliczni. Teraz w Muzeum Nowoczesności (górne zdjęcie)  dowiedzieć można się więcej, bo jest temu poświęcona specjalna wystawa.

Z kolei w Tylkowie (niedaleko Olsztyna) urodził się Marcin Nikuta, doktor filozofii uniwersytetu w Królewcu, profesor Szkoły Rycerskiej w Warszawie. Morąg pamięta o Johannie Herderze, Kętrzyn o Wojciechu Kętrzyńskim. Ale jeśli dokładniej przejrzeć biografie wielu uczonych oraz historię miast i miasteczek jak Warmia długa a Mazury szerokie, to takich przykładów będzie dużo więcej.

Tak było w dawnych czasach, gdy podróżowało się pieszo lub dyliżansem. Obecnie możliwości są znacznie większe. Rozpoczynając studia w Olsztynie można je kontynuować praktycznie w całej Europie. A wraz z dostępem do Internetu można uczestniczyć w badaniach naukowych, kontaktować się z naukowcami z całego świata, dyskutować, pisać publikacje, przeglądać zasoby bibliotek. Nawet można przez Internet obserwować gwiazdy, z wykorzystaniem teleskopów umiejscowionych w innych krajach. Dużą możliwość autentycznego uczestnictwa w badaniach stwarza biologia: obserwacje migracji ptaków, dokumentowanie obecności roślin i zwierząt i wykorzystanie tych danych do monitorowania zmian klimatu itd.

Innowacja i wiedza rodzi się przede wszystkim w ludzkiej głowie, a tę zawsze mamy ze sobą. Innowacyjność i myślenie naukowe przydaje się w każdym miejscu i na każdym stanowisku pracy.

Na problem rozwoju kapitału naukowego przez bezpośredni kontakt z naukowcami i laboratoriami zwracałem już blisko 10 lat temu. Olsztyńskim Dniom Nauki przyświecała idea Muzeum Nauki. Na przykład głównym celem VI Olsztyńskich Dni Nauki (2008 r.) oraz europejskiej Nocy Naukowców (2008) było przybliżenie społeczeństwu sylwetki naukowca i specyfiki jego pracy oraz pokazanie, w jaki sposób zasoby ludzkie i wiedza przekładać się mogą na rozwój technologiczny i rozwój gospodarczy regionu. Jednym z ważnych adresatów organizowanego przedsięwzięcia wtedy była młodzież z terenów wiejskich i małomiasteczkowych, której poprzez popularyzację nauki oraz przykłady innowacyjności pokazać chcieliśmy możliwości osobistego rozwoju intelektualnego w zjednoczonej Europie.Uniwersytet Młodego Odkrywcy jest w zasadzie kontynuacją tamtych działań. Tyle że już nie w formie jednodniowego spotkania a półrocznego projektu. Wniosku na pewno wykorzystamy do planowania i realizacji podobnych zajęć już w sposób ciągły i na jeszcze większą skalę.

Tak jak przed dekadą i teraz chcemy przedstawić sylwetkę naukowca, a także wskazać drogę, jaką należy wykonać, aby zostać w przyszłości naukowcem. Zmieniając sposób postrzegania nauki i naukowców chcemy pokazać, że nawet mieszkaniec małych środowisk wiejskich i małomiasteczkowych, dzięki edukacji może zostać naukowcem, zająć się pracą naukową, prowadzić ciekawe badania a nawet dokonać ważnych odkryć.

Naukowiec nie musi kojarzyć się nam z osobą tajemniczą, niedostępną, dziwaczną czy szaloną. Wiedza naukowa może być postrzegana jako sposób rozwiązywania codziennych problemów oraz sposób zaspokajania ludzkiej ciekawości.