Nie ma lekko, człowiek siwiejący a uczyć się trzeba. I wcale nie mam na myśli tylko faktu, iż jadę na warsztaty bentologiczne uczyć się oznaczać muchówek (Diptera), żyjących w polskich wodach. W tam zwanym międzyczasie doszkalam się w trybie wieczorowym w zakresie korzystania z wolnych zasobów w dydaktyce akademickiej. Z tej okazji po raz pierwszy w życiu wziąłem udział w webinarium o Otwartych Zasobach Edukacyjnych. Dzisiaj to już czwarty raz w ramach cyklu, na który się z własnej woli zapisałem.
Jutro cały dzień w podróżny, potem bez komputera gdzieś w górach, a tu zadali pracę domową i do niedzieli zrobić trzeba. Śpieszę się, bo nie wiem czy na tablecie by się udało. Spróbuję, ale strzeżonego … wiadomo.
W Karkonosze jadę by w krótkim doniesieniu opowiedzieć o chruścikach (Trichoptera) Sudetów, stanie poznania, typologii cieków i zgrupowań ze szczególnym uwzględnieniem Kotliny Kłodzkiej. Będzie to wspólny referat, mój i pana Marcina Przesmyckiego (Pracownia Laboratorium z siedzibą w Wałbrzychu, WIOŚ we Wrocławiu).
W kraju zabieramy się za monitoring wód i wykorzystanie do tego celu makrobentosu, ale ciągle potykamy się o braki w badaniach podstawowych. Bez nich się nie da, i jednym z celów referatu będzie nawoływanie do powrotu do badań podstawowych, do owej „pogardzanej” faunistyki (oby nie był to głos wołającego w puszczy).
Chyba nie obędzie się bez dużej bazy danych i współpracy on-line wielu osób (mam nadzieję że uda się w ramach projektu Spin-Lab). A na konferencji, w kontaktach bezpośrednich do takiej współpracy namawiać można. Może się uda. Przecież nie wszyscy do reszty zachorowali na punktozę. Mam przynajmniej taką nadzieję.
W referacie opowiem (i pokażę) o stanie poznania chruścików Sudetów, z uwzględnieniem danych opublikowanych oraz materiałów niepublikowanych, zebranych w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska wód płynących w latach 2007-2011. Poszczególnym typom abiotycznym cieków przyporządkowano zgrupowania chruścików (to co się udało z materiału zebranego w 2008 r. w Kotlinie Kłodzkiej).
W zlewni Nysy Kłodzkiej w 2008 r. najliczniej reprezentowane były: Hydropsyche siltalai i Psychomyia pusilla. Do dominantów zaliczono: Rhyacophila nubila, Sericostoma sp., Hydropsyche instabilis, do subdominantów: Hydropsyche incognita, Hydroptila sp., Hydropscyhe pelucidula, Athripsodes albifrons, Chaetopteryx villosa. Najwyższą frekwencją na stanowiskach odznaczyły się: Psychomyia pusilla Hydroptila sp., Hydropsyche incognita i Polycentropus flavomaculatus. W ciekach zlewni Bystrzycy struktura dominacji i frekwencji były trochę inne, ale eudominantami były te same gatunki: Hydropsyche siltalai i Psychomyia pusila. Do dominantów zaliczono: Polycentropus flavomaculatus, Anabolia sp., Rhyacophila nubila, do subdominantów: Athripsodes bilineatus, Goera pilosa, Halesus digitatus. Największą frekwencją na stanowiskach odznaczyły się: Polycentropus flavomaculatus, Rhyacophila nubila, Hydropsyche siltalai. O czym świadczą te różnice? Opowiem w trakcie wystąpienie. I o tym, co jeszcze trzeba zrobić by z tych danych wydobyć referencyjne zgrupowania chruścików.
19 gatunków występowało w badanych ciekach obu zlewni. Tylko w zlewni Bystrzycy w próbach z 2008 r. stwierdzono: Cyrnus trimaculatus, Hydropsyche bulbifera, H. fulvipes i Potamophylax cingulatus. Tylko w zlewni Nysy Kłodzkiej występowały: Agapetus ochripes, Athripsodes albifrons, Brachycentrus subnubilus, B. maculatus, Drusus brunneus, Halesus radiatus, H. tesselatus, Lasiocephala basalis, Lepidostoma hirtum, Rhyacophila tristis, Silo graelsi, S. nigricornis, S. piceus, Stenophylax permistus. Różnice między ciekami obu zlewni w największym stopniu wynikały z różnić w uwzględnionych typach abiotycznych. Najwięcej stanowisk zaliczono do typu 4 i 8, pojedyncze stanowiska do typu 5, 6, 10, 16 i 18. Typu abiotyczne typami, a jakie znaczenie ma siedliskowa heterogenność w ciekach? Bardziej widoczna na moim pojezierzu, ale i w górskich ciekach też jest widoczna.
Analizowano skład gatunkowy oraz podobieństwa faunistyczne między różnymi typami abiotycznymi badanych cieków. Analizowano także podobieństwa faunistyczne między stanowiskami. Stwierdzono, iż grupowanie stanowisk na podstawie podobieństwa faunistycznego nie pokrywa się w pełni z typami abiotycznymi rzek. Wskazuje to, że na rozmieszczenie chruścików w ciekach Kotliny Kłodzkiej wpływają także inne czynniki siedliskowe. Największa liczba gatunków preferuje typ abiotyczny rzek numer 4 (potoki wyżynne krzemianowe z substratem gruboziarnistym) i 8 (małe rzeki wyżynne krzemianowe) – są to: Anabolia sp. (laevis/furcata), Hydropsyche incognita, Hydropsyche instabilis, Hydropsyche pellucidula, Hydropsyche siltalai, Hydroptila sp., Polycentropus flavomaculatus, Psychomyia pusilla, Rhyacophila nubila, Sericostoma sp. Są to głównie gatunki dominujące. Najmniejsza liczba gatunków, bo tylko dwa (Anabolia sp., Hydropsyche angustipennis) została rozpoznana w rzekach o typie abiotycznym nr 18 (potok nizinny żwirowy). Ale to wszystko to początek drogi, pierwsza przymiarka. Wszystkich danych jest dużó więcej – ponad 60 tys. lar chruścików z całej Polski, z wielu typów wód. Bez spółpracy się nie da.
U góry zmodyfikowana fotografia wodospadu Kamieńczyka. Autor: Platanacero, tytuł zdjęcia: „Szklarska Poręba, wodospad Kamieńczyka”, źródło: Wikimedia Commons, licencja GFDL ver. 1.2 or CC-by-sa ver. 2.5, 2.0, and 1.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0-3.0-2.5-2.0-1.0), https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Szklarska_Por%C4%99ba%2C_wodospad_Kamie%C5%84czyka_1.jpg
Tekst i grafika niniejszego wpisu na licencji CC-BY-SA
ps. A gdzie praca domowa? Właściwy nauczyciel wie :).
Stare Profesorskie Gadanie 
